«Դե՜, կգան, քաղաքից կզզվեն, էլի կգնան իրենց գյուղերը»...

«ԴԱՍԱԿԱՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԱՊԱԳԱ ՉՈՒՆԻ»
Օրեր առաջ Ազգային երաժշտական մրցանակաբաշխության «Տարվա լավագույն դասական ալբոմ» անվանակարգում հաղթող ճանաչվեց ԲԱՐՍԵՂ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ «Օպերային արիաներ» ալբոմը: Սա ամոքիչ բալասան էր հայ բեմի «աստղաշատ» երկնակամարում իրական աստղերի փնտրտուքից չհոգնած երաժշտասերների համար: Հայաստանն աշխարհի մեծ բեմերում ներկայացրած երգչի ամենասիրելի քաղաքը Լոնդոնն է, ուր նա ծափերի, երկրպագուների ու հիացական վերաբերմունքի պակաս չի ունեցել: Արտիստի բեմական հաղթարշավը կայացած իրողություն է նաև Եվրոպայի ու Ամերիկայի շատ այլ քաղաքներում: Բայց արգասաբեր դեգերումներից հետո նա ամեն անգամ կարոտով վերադառնում է իր մանկության բնօրրանը և գերադասում հանգստավետ կյանքը մայրաքաղաքի փոշուց ու աղմուկից հեռու՝ հովվերգության գրկում:
-Պարո՛ն Թումանյան, երգարվեստում Ձեր կայացման հարցում ի՞նչ դերակատարություն են ունեցել բնատուր շնորհը և մասնագիտական կրթությունը:
-Երբեք չեմ երազել երգիչ դառնալ: Ես ճարտարապետ եմ իմ բնավորությամբ, փոքրուց սիրել եմ նկարել: Իմ երազանքը կապված է քաղաքների, քաղաքակրթությունների հետ: Պարզապես ձայն եմ ունեցել ու «ձեռքի հետ» էլ երգել եմ: Հետո խորհրդային տարիներին հասկացա, որ քառակուսի ստանդարտ շենքերի պարագայում ես ոչինչ չեմ կարող նախագծել ու կառուցել: Կողքից խորհուրդ տվեցին, որ ընդունվեմ կոնսերվատորիա: Ես էլ, քանի որ ջութակի էի գնացել, հեշտությամբ ընդունվեցի: ՈՒնեցել եմ շատ լավ դասատուներ, բայց դասատուն իդեալական կերպով չի կարող ներկայացնել քեզ քո ձայնը: Ինքս անալիզ եմ արել իմ սովորածը: Իմ մեջ հեղափոխական մոտեցումները միշտ ընդգծված են եղել: Երկար ժամանակ է պետք եղել, որպեսզի կարողանամ զտել ձայնս, մաքրել կեղծ հնչերանգներից: Մինչև հիմա էլ կարող եմ երգել, բայց չկան այն միջավայրը, այն դերերը, որոնք ինձ կգոհացնեին: Երբ չունես քո թատրոնը, երբ քո թատրոնը քեզնով ման ես տալիս աշխարհով մեկ, մի տեսակ հոգնում ես: Այդքան հեշտ չէ անվերջ ուրիշի տեսակետին հարմարվելը: Ես չեմ սիրում ենթարկվել ուրիշի մտքին, ուրիշի կամքի կրողը չեմ, իսկ եթե ինքս լինեմ ղեկավար, անկախ ինձանից, պիտի սկսեմ թելադրել իմ ճաշակը: Դեմոկրատ չեմ խաղա: Կուզենայի մեկ-երկու ռեժիսորի հետ համագործակցել, իմ երևակայությունը ներդնել և ինչ-որ գործ անել, բայց չգիտեմ՝ դա որքանո՞վ կգոհացնի այսօրվա ղեկավարներին, մշակույթի նախարարության պաշտոնյաներին: Այսօր մեր ժողովուրդը կարիք ունի ռեալիստական արժեքների: Եթե Ավարայր ես ներկայացնում, նա ուզում է կոնկրետ Ավարայր տեսնել, ոչ թե աբստրակտ մի բան: Մենք պիտի գնանք մինչև մեր ակունքներն ու ժողովրդի հետ միասին նորից առաջ գանք:
-Ձեր որդու՝ Դավթի հայտնվելը երգարվեստում ի՞ր ընտրությունն է, թե՞ Ձեր:
-Ես չեմ ուղղորդել, հիմա էլ չեմ ուղղորդում նրան: Ինքը, իհարկե, բողոքում է, որ չեմ պարապում իր հետ:
-Այսինքն՝ Դուք նրա ուսուցիչը չե՞ք:
-Բոլորովի՛ն: Ինքը որքան էլ ասի, թե ես եմ իր ուսուցիչը, դա այդպես չէ: Այնքանով եմ ուսուցիչը, որքանով որ կարող եմ ուսուցիչ լինել՝ նրա հետ շփվելով կամ տանը երգիչների հյուրընկալելով: Թեև երգիչ ընկերներ չունեմ: Ընկերներս քիմիկոսներ են, ճարտարապետներ, ինժեներներ: Բայց քանի որ նա փոքրուց երաժշտություն է լսել, իմ կողքին է մեծացել, իմ միջավայրում է գտնվել, դրա համար էլ ինձ համարում է իր ուսուցիչը: Ինքը դեռ չի կարողանում ռեալ կողմնորոշվել, թե ինչ պիտի երգի: Չնայած մեծ-մեծ խոսում է, թե դասականն է ամեն ինչի հիմքը, եթե դասական երգես, ռոք էլ կկարողանաս երգել: Բայց դասականն ուրիշ բան է, ռոքը՝ ուրիշ: Ռոքը բոլորովին այլ դպրոց է ենթադրում: Ես թողնում եմ իր հայեցողությանը: Թող ինքը հասկանա, ինքն ընտրի: Առայժմ որոնումների մեջ է: Տեսնում է, թե ինչքան կարճ կյանք ունի փոփը: Փոփի մեջ ընտրում է դասական փոփը: Գուցե դա ավելի լավ է: Իսկ եթե մտածի դասականի մասին, պիտի հաշվի առնի, որ Հայաստանում այն բոլորովին ապագա չունի: Ինչ էլ որ անես դասական երաժշտության ասպարեզում, անում ես սահմանափակ մի շրջանակի՝ ինտելեկտուալ խավի համար: Եվ պետությունը պետք է մտածի այդ խավը պահելու մասին, որովհետև դա է երկրի ուղնուծուծը:
-Ձեզ համար ո՞րն է տարբերությունը՝ Լոնդոնի Քովընթ Գարդեն թագավորական օպերային թատրոնում եք երգում, Փարիզի «Բաստիլ» օպերայո՞ւմ, թե՞ Երևանի օպերային թատրոնում կամ Հայաստանի ազգային պատկերասրահի Որմնանկարների դահլիճում:
-Դասական արվեստը նախընտրում է ավելի մոտ, ավելի անմիջական շփում ունկնդրի հետ: Նույնիսկ ջութակահարի համար է դժվար մեծ դահլիճում նվագելը, որովհետև ջութակը հազար հոգանոց դահլիճում նույն կերպ չի հնչի, ինչպես հնչում է երեք հարյուր հոգանոց դահլիճում: Ձայնի հզորությունը, ելևէջները մեծ և փոքր դահլիճներում նույնը չեն: Իհարկե, հիմա ինչ-որ միկրոֆոններ են օգտագործվում, տեխնիկական տարբեր միջոցներ են կիրառվում, նոր տեսակի գործիքներ են պատրաստվում, բայց փոքր դահլիճներում երաժշտությունն ավելի լավ է հնչում: Ես ավելի շատ փոքր դահլիճներն եմ սիրում:
-Այսօր Երևանի կենտրոնում բնակվելը պարզապես բաղձանքի է վերածվել հայերի համար: Դա, մոդայիկ ձևակերպմամբ, բացառիկ «դրայվ» է հաղորդում մարդուն: Ձեզ ի՞նչն է տարել քաղաքից դուրս՝ Զովունի:
-Հա՜, ի՜նչ մոդայիկ բառեր ունենք՝ «դրայվ», «բրենդ»: Պարաբոլայի նման բան է. գյուղացիները ձգտում են դեպի քաղաք, քաղաքացիները ձգտում են քաղաքից պոկվել, հանգստանալ: Դե՜, կգան, քաղաքից կզզվեն, էլի կգնան իրենց գյուղերը:
Զրուցեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ